خورشید صبا

نام کتاب :

مهارتهای زندگی برای کودکان

موضوع :آموزشی

گروه سنی :ب، ج

نویسنده :مژگان کلهر

تصویرگر:فرهاد جمشیدی

قیمت جلد معمولی :۱۹۰۰۰ ریال

قیمت جلد سخت :۲۲۰۰۰ ریال

قطع کتاب :۲۲ × ۲۶ / ۵

تاریخ چاپ اول :۱۳۸۵

شمارگان چاپ :۱۷۰۰۰ نسخه

تعداد صفحات :۷۲ صفحه

شماره شابک :۹۶۴-۳۹۱-۱۰۵-۵

شماره دیوئی :م ۶۵۷ ک ۷ / ۶۴۶

آموزش مهارت‌های زندگی به کودکان و نوجوانان، همواره یکی از وظایف و برنامه‌های نظام آموزش و پرورش بوده است چون این آموزش موجب رشد و اعتلای توانایی‌هایی می‌گردد که زمینه سازگاری و رفتارهای مثبت شده و ایجاد ارتباط سالم و صحیح را در بین کودکان و نوجوانان و با اطرافیان موجب می‌گردد و از این رهگذر آنان را قادر به شکوفایی توانایی‌های بالقوه‌شان می‌سازد. بنابراین مطالعه دقیق، برنامه‌ریزی اولیه، هدف‌گذاری صحیح و تلاش مستمر برای آموزش و تقویت آن ضروری است.
انسان دنیای امروز به لحاظ پیچیدگی زندگی، وسعت و سرعت تغییرات با چالش‌های فراوانی روبروست که این چالشها در قرن آینده بارزتر خواهد شد (دلور، ۱۳۷۵) از چالش‌ها و بحران‌های مطرح می‌توان به‌مواردی همچون چالش بین جهانی شدن و بومی ماندن، بحران جمعیت، بحران سلامتی و تغذیه و دگرگونی‌های فناوری و شرایط حرفه‌ای، اثرات فناوری نوین ارتباطی بر مهارت‌های اجتماعی و اخلاقیات، مشکلات خانوادگی، اشتغال والدین در بیرون از منزل و... اشاره کرد (گزارش آموزش و پرورش ۱۳۷۶- پراواز، ۱۳۷۰.) هر کدام از این بحران‌ها مشکلاتی را بر چگونگی زندگی افراد و رفتارهای اجتماعی و فردی آنها تحمیل می‌کند (ادیب، ۱۳۸۲.) آموزش مهارت‌های زندگی فرد را برای غلبه بر چنین تنشها و مشکلات زندگی که پیش روی فرد و جامعه است آماده می‌کند. با توجه به داشتن الگوی کاملی چون حضرت رسول‌اکرم(ص) که مورد تائید تمامی مسلمانان می‌باشد، استفاده از روش و سیره آن حضرت در آموزش این مهارتها برای دانش‌آموزان بسیار کارساز می‌باشد.
امروزه بخش قابل توجهی از برنامه‌های رسمی نظام‌های آموزشی دنیا به آموزش مهارت‌های زندگی اختصاص یافته است (ادیب، ۱۳۸۲.) خوشبختانه ایران هم به عنوان یکی از کشورهایی است که به‌ضرورت اجرای این برنامه‌ها پی برده و اقداماتی را هم به عمل آورده است(رمضانخانی، سیاری، ۱۳۷۸‌.)
تلاش زیادی در جهت تعریف مهارت زندگی در متون تخصصی صورت گرفته است. از نظر بوتوین (۱۹۹۷) آموزش مهارت‌های زندگی که برنامه آن اولین بار توسط ایشان به‌کار گرفته شد، شامل سه قسمت می‌باشد: آموزش مهارت‌های شخصی، آموزش مهارت‌های اجتماعی و آموزش مربوط به عدم مصرف الکل و موادمخدر. به نظر هامبورگ و گازدا، آموزش مهارت‌های اجتماعی زیرمجموعه‌ای از آموزش مهارت‌های زندگی می‌باشد، درواقع آموزش مهارت‌های زندگی آموزش رسمی و شکل یافته مهارت‌های لازم برای بقای زندگی با دیگران و موفقیت در جامعه پیچیده می‌باشد (به نقل از آقاجانی، ۱۳۸۱.) از نظر بالدو و فرانسیس(۱)، مهارت‌های زندگی، کودکان ونوجوانان را قادر می‌سازد که دانش (آنچه را که می‌دانند) و نگرش و ارزش‌های خود (آنچه احساس می‌کنند و بدان باور دارند) را به عمل تبدیل نمایند.منظور از مهارت‌های زندگی این است که هر کودک در کنار آموزش خواندن و نوشتن، به مهارت‌هایی دست یابد که به مدد آنها بتواند ابتدا به شناخت درستی از خود دست پیدا کند و سپس به خوبی با افراد و محیط اطراف ارتباط برقرار سازد و به‌حل مشکلات خود و جامعه و محیط‌زیست یاری دهد (کیانی، ۱۳۸۰.) مهارت‌های زندگی طبق تعریف (سازمان بهداشت جهانی، ۱۳۷۷) مهارت‌هایی هستند که برای افزایش توانایی‌های روانی- اجتماعی افراد آموزش داده می‌شود و فرد را قادر می‌سازد که به‌طور موثر با مقتضیات و کشمکش‌های زندگی روبرو شود.
به‌نظر طارمیان مهارت‌های زندگی عبارتند از توانای‌هایی که زمینه سازگاری و رفتار مثبت و مفید را فراهم می‌آورند. این توانایی‌ها فرد را قادر می‌سازد مسئولیت‌های اجتماعی خود را بپذیرد و بدون لطمه زدن به خود و دیگران با خواسته‌ها و انتظارات و مشکلات روزانه بویژه در روابط بین فردی به شکل موثری روبرو شود. (طارمیان، ۱۳۷۸.)
واقعیت آن است که آموزش مهارت‌های زندگی و اجتماعی از فنونی ترکیب شده که به افراد برای کسب روابط بین فردی خود کمک می‌کند. نتایج حاصل از کاربرد آن حاکی است که در تغییر وضعیت و تغییر رفتار (کارتلج و میلبرن، ۱۳۷۲)، در ارتباطات میان فردی (هارجی و همکاران، ۱۳۷۷)، در درمان اسکیزوفرنی (ترور هولین به نقل از ده بزرگی، ۱۳۷۸)، رفع اضطراب اجتماعی و ایجاد رفتار اجتماعی (لیبرمن، ۱۹۸۹)، بزهکاری (اسپیس، ۱۹۹۵)، پیشگیری از مصرف الکل و موادمخدر (بوتوین، ۱۹۹۷) و کاهش رفتارهای مشکل‌ساز (لویز،۱۹۹۸) موثر بوده است و (ریجوی(۲)، ۲۰۰۶) آن را به‌عنوان یک ضرورت قلمداد می‌کند.
مهارت‌های زندگی بسیار متنوع بوده و تقسیم‌بندی واحدی در زمینه آن وجود ندارد. بالد و فرانسیس (۱۹۹۸) مهارت‌های زندگی را به پنج شکل طبقه‌بندی کرده است (اذانچیلر، ۱۳۸۳)، طارمیان و همکاران (۱۳۷۸) مهارت‌های زندگی را در هشت طبقه قرار داده‌اند. ادیب (۱۳۸۲) مهارت‌های زندگی را به پانزده گستره تقسیم نموده که به نوبه خود به مصادیق و مولفه‌های ریزتری تقسیم شده است. اذانچیلر (۱۳۸۳) مهارت‌های زندگی را در پانزده گستره تقسیم نموده است و دهقانی (۱۳۸۵) نیز مهارت‌های زندگی را در ده مقوله تقسیم نموده است.
در اکثر ما میل شدیدی برای برقراری ارتباط ثمربخش وجود دارد ولی اغلب ما در برخوردهایمان با دیگران ناتوان هستیم. یکی از دلایل اصلی این امر آن است که مردم نوعا سدها و موانع ارتباطی را ناآگاهانه در گفتگوی خود وارد می‌سازند (بولتون، ۱۳۸۱.)
نظام آموزش و پرورش هر کشور مجموعه تدابیر سازمان‌یافته‌ای است که امکانات بالقوه آدمیان را تحقق می‌بخشد و شرایط مناسبی را در قالب برنامه‌ها و فرصت‌های آموزشی در اختیار فراگیران قرار می‌دهد تا امکان آشنا شدن با سرمایه‌های فرهنگی و تجربیات پیشینیان را پیدا کنند (حسینی‌نسب، ۱۳۷۷.)
مدرسه از جمله موسساتی است که با تدوین برنامه‌های درسی مناسب می‌تواند به ایجاد رفتارهای بهنجار ومنطبق با اعتقادات اجتماعی در دانش‌آموزان کمک نموده و فرآیند جامعه‌پذیری را در آنها تسهیل نماید (علاقه‌بند، ۱۳۷۵.) باید به دانش‌آموزان، آموزش داده شود که با ساختارهای عمومی چگونه برخورد کنند تا شاهد خرد شدن شیشه‌های اتوبوس و یا خراب شدن تلفن عمومی نباشیم. باید کنترل نمودن هیجانات به بچه‌ها آموزش داده شود (فتحی واجارگاه، ۱۳۸۰.) مدارس از طریق برنامه‌های رسمی وغیررسمی یا پنهان این نقش خود را ایفا می‌کنند. (ادیب، ۱۳۸۲.)
هدف اصلی آموزش تعلیمات اجتماعی این است که دانش‌آموزان توانایی لازم جهت ایجاد روابط اجتماعی با گروه‌های مختلف را به‌دست آورند وبتوانند با نهادها و موسساتی که افراد یک جامعه برای تامین نیازهای خود به آن موسسات مراجعه می‌کنند، ارتباط لازم و مناسب برقرار کنند و با رعایت قوانین و مقررات به نیازهای روزمره خود جامه عمل بپوشانند و به‌عنوان یک شهروند بتوانند نقش خود را در سرنوشت جامعه ایفا کنند (دفتر تالیف و برنامه‌ریزی کتاب‌های درسی، ۱۳۷۷.) قبل از هر نوع برنامه‌ریزی جهت ارتقای رشد اجتماعی دانش‌آموزان اطلاعات وسیع و کاملی از وضعیت فعلی مدارس و محتوای کتابهای درسی لازم است تا بتوان اقدامات آتی را براساس موقعیت کنونی برنامه‌ریزی کرد. برنامه درسی و محتوای آن بهترین ابزار جهت آشنایی دانش‌آموزان با سیرت و صورت پیامبراکرم می‌باشد. لذا مولفان کتب درسی جهت رساندن دانش‌آموزان به این مهارتها نیازمند الگویی می‌باشند که فرمان خداوند که در قرآن کریم نیز مکررا بر آن تاکید گردیده، بهترین الگو پیامبر ارجمند اسلام می‌باشد و مسلمانان که باید او را مقتدا و سرمشق خود قرار دهند و در همه امور از آن حضرت پیروی کنند